Thật ra, mình cũng chẳng định viết gì đâu. Nhưng hôm qua, ngồi cà phê với thằng bạn học cùng lớp đại học, nó than thở như trút bầu tâm sự sau khi vay tiền online lần đầu — và mình chợt nhận ra: nhiều người như tụi mình, trẻ, chưa có kinh nghiệm tài chính, lại đang lao vào cái gọi là cho vay nhanh mà chẳng hiểu rõ mình đang bước vào chỗ nào.
Hồi xưa, ông bà kể chuyện vay mượn là phải gặp mặt, uống chén trà, hứa hẹn bằng lời, đôi khi còn thế chấp cả sổ đỏ. Giờ thì khác — chỉ cần điện thoại, CMND, vài cú chạm, tiền đã vào ví. Nhanh đến mức… đáng sợ. Mình từng thử đăng ký một app vay, chỉ để xem “nó hoạt động kiểu gì”, và chỉ trong 15 phút, hệ thống đã duyệt khoản vay 2 triệu đồng. Không hỏi lý do, không cần người bảo lãnh, không cần chứng minh thu nhập. Cứ như thể họ tin mình hơn cả… mẹ mình!
Thật ra, đằng sau sự tiện lợi đó là một cỗ máy dữ liệu lạnh lùng. Các nền tảng cho vay nhanh dùng AI để quét lịch sử tín dụng, hành vi tiêu dùng, thậm chí là thời gian bạn mở app mỗi ngày. Họ không cần biết bạn là ai — chỉ cần biết bạn có khả năng trả hay không. Và nếu bạn từng trễ hạn dù chỉ một lần, đừng ngạc nhiên khi bị từ chối hoặc bị tính lãi “trên trời”.
Mình đọc được một nghiên cứu nhỏ hồi năm ngoái: ở Việt Nam, nhóm người dưới 30 tuổi chiếm hơn 60% khách hàng của các app cho vay nhanh. Đa phần vay để chi tiêu sinh hoạt, mua điện thoại, hoặc… trả nợ app khác. Nghe quen không? Đó là vòng luẩn quẩn mà rất nhiều bạn trẻ đang mắc phải. Vay app A để trả app B, rồi lại vay app C để trả app A. Cứ thế, nợ chồng nợ, lãi chồng lãi, đến lúc nhận tin nhắn “đòi nợ” từ số lạ, giọng điệu không còn nhẹ nhàng như lúc mời chào vay nữa.
Người Việt mình xưa nay vốn ngại vay mượn. Nhưng dạo này, quảng cáo cho vay nhanh xuất hiện khắp nơi — từ TikTok, Facebook đến cả YouTube khi xem clip nấu ăn. Chúng ta dần quen với ý nghĩ: “Cần tiền? Có ngay!”. Nhưng ít ai nhắc rằng: “Có ngay” thường đi kèm “trả gấp”.
Lãi suất công khai có thể trông “dễ chịu” — 12–18% một năm, chẳng hạn. Nhưng đó chỉ là bề nổi. Khi tính thêm phí dịch vụ, phí quản lý, phí gia hạn… con số thực có thể vượt xa mức cho phép của Ngân hàng Nhà nước. Mình từng thấy một hợp đồng vay 3 triệu, sau 30 ngày, tổng phải trả lên gần 4 triệu. Tức là lãi gần 33% trong một tháng! Mà ai dám nói đó là “lãi suất hợp lý”?
Và đừng quên: nếu bạn trễ hạn, hệ quả không chỉ là tiền. Nhiều app thuê bên thứ ba để “nhắc nợ” — gọi liên tục, nhắn tin cho cả danh bạ, đăng status “nhắc khéo” trên mạng xã hội. Danh dự, mối quan hệ, thậm chí công việc có thể bị ảnh hưởng. Mình biết một bạn làm văn phòng, bị công ty sa thải vì nhân sự nhận được tin nhắn đòi nợ gửi nhầm vào email công ty. Đáng buồn, nhưng có thật.
Thú thật, có lúc mình cũng suýt bấm nút “xác nhận vay”. Tháng lương chưa về, xe hư, mẹ bệnh nhẹ… đủ lý do để biện minh. Nhưng may là mình dừng lại kịp. Thay vì vay, mình thử cắt giảm chi tiêu, bán đồ cũ, thậm chí đi làm thêm cuối tuần. Chậm hơn, cực hơn, nhưng… an toàn hơn.
Nếu bạn đang cân nhắc vay nhanh, hãy tự hỏi: “Mình có *thực sự* cần tiền ngay không? Hay chỉ đang muốn giải quyết cảm giác bất an tạm thời?” Vì vay dễ — nhưng trả mới là thử thách. Và đừng bao giờ vay chỉ vì “được duyệt nhanh”. Được duyệt không có nghĩa là bạn nên vay.
Mình không chống đối cho vay nhanh. Trong một số tình huống khẩn cấp, nó có thể là phao cứu sinh. Nhưng như mọi công cụ sắc bén, nó có thể cứu người — cũng có thể làm tổn thương nếu dùng sai cách. Hãy đọc kỹ điều khoản, tính toán kỹ khả năng trả nợ, và đừng bao giờ giấu giếm chuyện vay mượn với người thân.
Vì cuối cùng, tiền có thể vay được — nhưng niềm tin, danh dự, và sự bình yên trong tâm trí… không app nào cho vay miễn phí cả.
